Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir? | Avantajları ve Dezavantajları 

Günümüzde gelişen teknoloji sayesinde çeşitli doğum kontrol yöntemleri kullanılmaktadır. Bunlar; koruma başarısı, uygulama şekli ve riskler gibi kriterler doğrultusunda farklı gruplara dahil edilebilir. Ancak unutulmamalıdır ki, gebelikten korunma yöntemleri bireysel olmalıdır. Kişinin yaşı, ek hastalıkları, aile planı, sağlık durumu, yaşam biçimi göz önüne alınarak seçilmeli ve kişiye en uygun yöntem, uzman bir kadın doğum hekimiyle birlikte belirlenmelidir. 

Doğum Kontrolü Nedir? 

Doğum kontrolü, hamile kalmayı engellemenin bir yoludur. Ayrıca, yalnızca hamileliği engellemekle kalmaz; aynı zamanda bazı cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı da koruma sağlar. Aktif cinsel hayatınız varsa ve henüz bebek sahibi olmak istemiyorsanız, doğum kontrolüne başlamak için vakit kaybetmemenizi öneririz. 

Doğum kontrol yöntemleri arasında prezervatif, hap, rahim içi araç, tüp bağlatma, yumurtlama takibi ve geri çekme gibi seçenekler yer almaktadır. Her yöntemin faydaları, zararları, başarı oranı ve yan etkileri bulunmaktadır. Doğum kontrolüne karar verirken, sağlığınızı, yaşam şeklinizi, cinsel ilişki sıklığınızı ve ileride çocuk sahibi olma isteğinizi dikkate almanız gerekir.  

Doğum Kontrol Yöntemleri Nelerdir? 

Doğum kontrol yöntemleri, istenmeyen hamilelikleri önlemek ve aile planlaması yapmak amacıyla kullanılan farklı metotlardır. Kadınlar ve erkekler için çeşitli doğum kontrol yöntemleri bulunmaktadır.

Bazı yöntemler geri dönüşümlüdür, yani kullanmayı bıraktığınızda hamile kalabilirsiniz, bazıları ise geri dönüşümsüzdür, yani sürekli olarak kısırlık oluşturur. Doğum kontrol yöntemlerinin etkinliği, yan etkileri, faydaları ve zararları yönteme bağlı olarak değişir. Bu sebeple, bir doğum kontrol yöntemi seçerken doktorunuza başvurmanız gereklidir. 

Doğum kontrol yöntemleri; doğal, hormonal, non-hormonal ve acil olmak üzere dört ana kategoriye ayrılır. 

1. Doğal Doğum Kontrol Yöntemleri 

Doğal doğum kontrol yöntemleri, hormonlu veya cihazlı yöntemler kullanmadan; çiftlerin cinsel ilişkilerinde hamile kalmayı önlemeye çalıştığı yöntemlerdir. Fakat bu yöntemlerin, diğerlerine kıyasla hamilelikten koruma konusunda daha az başarılı olduğunu unutmamak gerekir. Doğal doğum kontrol yöntemlerinin nasıl uygulanacağını ve işleyeceğini iyi bilmek de gerekir. Sık kullanılan bazı doğal doğum kontrol yöntemleri şunlardır: 

• Takip Yöntemi (Düzensiz Dönem Yöntemi): Bu yöntemde kadının adet döngüsü izlenerek, hangi günlerde hamile kalma riskinin yüksek olduğu tespit edilmeye çalışılır. Düzensiz adet döngüsüne sahip kadınlar için güvenilmezdir.  
• Geri Çekme Yöntemi: Cinsel ilişki sırasında erkeğin boşalmadan önce penisini vajinadan çekmesidir. Birçok kişi bu yöntemin gebeliği engellemek için yeterli olduğunu düşünür. Ancak, diğer yöntemler arasında gebelik riski en yüksek olanı budur. Çoğu durumda istenmeyen hamileliklere sebep olur. 
• Temel Vücut Sıcaklığı Yöntemi: Kadınların vücut sıcaklığı adet döngüsü boyunca farklılık gösterir. Yumurtlama zamanında vücut sıcaklığı artar. Bu yöntemde, vücut sıcaklığı düzenli olarak ölçülerek yumurtlama zamanı tahmin edilmeye çalışılır.  
• Rahim Ağzı Değişikliği İzleme: Rahim ağzının yeri, sertliği ve akıntısı gibi faktörler, adet döngüsünün farklı aşamalarında değişebilir. Bu değişiklikler takip edilerek hamile kalma riski hesaplanır.  

Her yöntemin kişisel farklılıklar içerebileceğini hatırlamanız önemlidir. Doğal doğum kontrol yöntemleri, hamilelik riskini düşürmede faydalı olabilir; ancak kullanımının doğru ve düzenli olması gerekir. Düzenli adet döngüsüne sahip kadınlar ve istenmeyen gebeliğe karşı yüksek risk altında olmayan çiftler için daha uygundur. Ama tamamen güvenilir olmadıklarını ve hamileliği tamamen önleyemediklerini unutmamanız önemlidir. 

2. Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri 

Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri, kadınların hamileliği engellemek için hormon barındıran ilaçlar veya cihazlar kullandığı yöntemlerdir. Bu yöntemler yumurtlamayı durdurarak, spermin rahime ulaşmasını engeller veya rahim içi ortamı gebeliğe elverişli olmayacak şekilde değiştirir. Hormonal doğum kontrol yöntemleri şunlardır: 

• Doğum kontrol hapı: Her gün aynı saatte yutulan hormonlu haplardır. Yumurtlamayı durdurarak hamileliği engellerler. Doğru kullanıldığında %99 oranında etkilidir. Avantajları arasında adetin düzene girmesi, kansızlık riskinin azalması, sivilce ve kıllanma gibi hormonel problemlerin çözülmesi sayılabilir. Dezavantajları ise baş ağrısı, kilo alma, göğüslerde hassasiyet, düzensiz kanama gibi yan etkiler yaratması, cinsel yolla geçen hastalıklardan korumaması ve unutulduğunda etkisinin azalmasıdır. Konuyu daha detaylı şekilde incelediğimiz doğum kontrol hapları yazımıza göz atarak, detaylı bilgiye sahip olabilirsiniz.
• Doğum Kontrol İğneleri: Ayda bir veya üç ayda bir kasa enjekte edilen hormonlu iğnelerdir. Sadece progesteron hormonunu barındırır. Bu yöntemde %99 oranında etkilidir. Yumurtlamayı durdurarak ve rahim ağzındaki salgıyı kalınlaştırarak hamileliği engellerler. Avantajları arasında hap takip etmenin gerekmemesi, adet kanamasının azalması, yumurtalık kanseri riskinin azalması sayılabilir. Dezavantajları ise adetin düzensizleşmesi, uzun süre adet görmeme, göğüslerde hassasiyet, cinsel istekte azalma gibi yan etkiler yaratması, cinsel yolla geçen hastalıklardan korumaması ve bıraktıktan sonra hamileliğin gecikmesidir.  
• Deri Altı İmplantlar: Cilt altına konulan ince bir çubuktur. Beş yıl boyunca durabilir. Progesteron hormonu barındırır. Oldukça etkili ve kolay olan bu yöntem, %99 koruma sağlar. Konu hakkında daha detaylı bilgi için deri altı implant yazımızı inceleyebilirsiniz.
• Doğum Kontrol Yaması: Cilde yapıştırılan bir tür yamadır. Her hafta yenilenir. İçeriğinde, östrojen ve progesteron hormonları bulunur. Gebeliği engellemede %99 oranında etkilidir. 
• Vajinal Halka: Vajinaya yerleştirilen bir halkadır. Üç hafta boyunca koruma sağlar. Hem östrojen hem de progesteron hormonu içerir. %99 oranında etkili koruma sağlar.  
• Acil Kontraseptif: Korunmasız cinsel ilişki sonrası hamileliği engellemek için kullanılan ilaçlardır. Cinsel ilişkiden sonra 72 saat içinde alınmalıdır. Yüksek dozda progesteron hormonunu barındırır. Doğru kullanıldığı takdirde %95 koruyuculuğa sahiptir.  

Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri, hamileliği engellemek için çok başarılı yöntemlerdir. Fakat, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumazlar. Bu sebeple, cinsel sağlığınızı korumak için başka yöntemler de kullanmanız gerekir. 

3. Non-Hormonal Doğum Kontrol Yöntemleri 

Bu yöntemler, içeriğinde hormon barındırmayan veya hormonları değiştirmeyen doğum kontrol araçlarıdır. Hamileliği önlemek için çeşitli mekanizmalar kullanır. Non-Hormonal doğum kontrol yöntemleri arasında şunlar bulunur: 

• Kondom: Erkek veya kadın cinsel organına giyilen lateks veya poliüretan malzemeden yapılmış ince kılıflardır. Sperm ile yumurtanın buluşmasını engelleyerek hamileliği engeller. Avantajları arasında kolay bulunabilir ve ucuz olması, cinsel yolla geçen hastalıklardan koruma vermesi, herhangi bir yan etki yapmaması sayılabilir. Dezavantajları ise kullanım esnasında yırtılma veya kayma olasılığı, cinsel ilişki öncesinde hazırlık yapmanın gerekmesi, alerji yapabilmesi, cinsel zevki azaltabilmesidir. 
• Sperm Öldürücü: Vajinaya sürülen kimyasal maddelerdir. Spermi yok ederek veya hareketini engelleyerek hamileliği önler.  
• Kısırlaştırma: Hamileliği önlemenin sürekli bir yoludur. Erkeklerde vazektomi, kadınlarda tüplerin bağlanması veya kesilmesi gibi cerrahi yolları vardır. Bu işlemin geri dönüşü olmadığını bilmek önemlidir. 

Non-Hormonal doğum kontrol yöntemleri, hormonal yöntemlere göre daha az yan etkiye neden olabilir; ancak etkinliği farklılık gösterebilir. Ayrıca, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz. 

4. Acil Doğum Kontrol Yöntemleri 

Korunmasız cinsel ilişki sonrasında hamileliği engellemek amacıyla kullanılır. Bu yöntemler, döllenmiş yumurtanın rahme tutunmasını önleyerek veya yumurtlamayı erteleyerek işler. Acil doğum kontrol yöntemleri şöyledir: 

• Ertesi Gün Hapı: Ağız yoluyla alınan ilaçlardır. İçeriğinde progesteron hormonu barındırır. Cinsel ilişkiden sonra 72 saat içinde alınmalıdır. Süre geçtikçe etkinliği de azalır. Bu sebeple zaman kaybetmeden kullanmak gerekir. İlk gün kullanıldığı takdirde %95 oranında etkilidir. 
• Bakırlı RİA: Doktor tarafından rahim içine takılan T şeklinde bir alettir. Doğru kullanıldığı takdirde %99 oranında koruma sağlar. Bakırlı veya hormonlu çeşitleri vardır. Rahim içindeki ortamı bozarak ve rahim ağzındaki salgıyı kalınlaştırarak hamileliği engellerler. Avantajları arasında uzun süreli koruma vermesi (5-10 yıl), hap unutmaya gerek olmaması, adet kanamasının azalması, doğum kontrol hapı veya iğnesi kullanamayan kadınlar için uygun olması sayılabilir. Dezavantajları ise takılması ve çıkarılması için doktora gitmenin gerekmesi, enfeksiyon riski, rahim yaralanması gibi komplikasyonlar oluşabilmesi, adet kanamasının artması, cinsel yolla geçen hastalıklardan korumamasıdır. 

Acil doğum kontrol yöntemleri, hamileliği engellemek için oldukça başarılıdır. Fakat, sizi cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korumaz. Bu nedenle, cinsel sağlığınızı korumak için başka yöntemler de kullanmanızı tavsiye ederiz. Hangi yöntemin sizin için uygun olduğunu belirlemek için bir doktora danışmanız gerekir. Ayrıca acil yöntemler için geç kaldıysanız ve henüz anne olmayı istemiyorsanız, kürtaj yaptırmayı düşünebilirsiniz.

Doğum Kontrol Yöntemlerinin Avantajları ve Dezavantajları 

Her yöntemin artıları ve eksileri vardır. Bireyler, hangi doğum kontrol yöntemini kullanacaklarına karar verirken; kendi sağlık durumlarını, yaşam biçimlerini ve gereksinimlerini dikkate almalıdırlar. Genel olarak doğum kontrol yöntemlerinin avantajları ve dezavantajları şu şekildedir: 

1. Hormonal Yöntemler 

Avantajları:  

1. Etkinlik: Yüksek koruma oranlarına sahiptirler.  

2. Adet Düzeni: Adet döngüsünü düzene sokabilirler.  

3. Ağrı ve Kanamayı Azaltma: Adet sancısını ve kanamasını hafifletebilirler.  

Dezavantajları: 

1. Yan Etkiler: Baş ağrısı, kilo değişimi, ruh halinde değişiklikler gibi yan etkiler oluşabilir. 

2. Kullanım Hatasına Hassaslık: Her gün aynı saatte alınması gereken haplar, düzenli kullanım ister. Unutulduğu takdirde koruyucu etkisi azalır. 

3. Olası Riskler: Sigara kullananlarda, bazı sağlık problemleri olanlarda ve yaşlı kadınlarda; bazı sağlık problemi risklerini yükseltebilir.  

2. Bariyer Yöntemler 

Avantajları:  

1. Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklara (CYBH) Karşı Koruma: Özellikle de prezervatifler, cinsel hastalıklara karşı koruma sağlar.  

2. Kullanım Kolaylığı: Prezervatif gibi bariyer yöntemleri kolayca bulunabilir ve kullanılabilir. 

Dezavantajları: 

1. Kullanımın Atlanması: Bu yöntemlerin sürekli koruyuculuğu bulunmaz. Kullanımı atlandığı takdirde gebelik ihtimali doğar.  

2. Alerjik Reaksiyonlar: Lateks alerjisi olan kişilerde alerjik tepkilere yol açabilir.  

3. Az Etkinlik: Diğer yöntemlere kıyasla daha az koruma sağlarlar.  

3. Rahim İçi Araçlar (RİA) 

Avantajları:  

1. Uzun Süreli Koruma: T-Copper ve hormonal RİA, oldukça uzun bir süre boyunca koruma sağlar.  

2. Hormonal Olmayan Seçenek: T-Copper, hormon içermeyen bir seçenektir. Hormonlu doğum kontrol yöntemlerini kullanmak istemeyen kişiler için uygundur. 

Dezavantajları:  

1. Ağrı ve Kanama: İlk yerleştirildiğinde ağrı ve kanamaya sebep olabilir.  

2. Yan Etkiler: Hormonal RİA kullanılıyorsa hormon temelli yan etkiler oluşabilir.  

3. Uygulama Zorluğu: Uzman bir hekim tarafından uygulanması gerekir. Ayrıca çıkartılması için de profesyonel uygulama şarttır. 

4. Doğal Yöntemler 

Avantajları: 

1. Kimyasal Olmayan Seçenek: Kimyasal içermez, doğal bir seçenektir.  

2. Maliyet: Tamamen doğal koruma yöntemleri olduğu için herhangi bir maliyeti bulunmaz. 

Dezavantajları: 

1. Düşük Etkinlik: Diğer yöntemlere nazaran daha az koruma verir. Gebe kalmak istemeyen kişiler için risklidir. Tavsiye edilmez. 

2. Düzenli Takip Gerektirir: Adet döngüsünü düzenli olarak izlemeyi gerektirir.  

3. Duyarlılık: Dış faktörler (stres, hastalık) koruyuculuğu etkileyebilir.  

5. Cerrahi Yöntemler 

Avantajları:  

1. Kalıcı Koruma: Kalıcı ve etkili koruma sağlar. Hormonal veya bariyer yöntemlere göre daha kalıcıdır. 

2. Doğal Hissiyat: Hissedilmediği için cinsel ilişki esnasında doğal hissiyatı bozmaz.  

Dezavantajları:  

1. İrreversibilite: Tüp bağlama ve vazektomi gibi cerrahi doğum kontrol yöntemleri, geri alınamayan işlemlerdir. Bu sebeple yaptırmadan önce emin olmak gerekir. 

2. Ameliyat Riskleri: Tüm cerrahi işlemlerde olduğu gibi operasyon sırasında beklenmeyen durumların ortaya çıkma riski vardır. 

Her bireyin vücut özellikleri ve gereksinimleri farklıdır. Bu yüzden doğru doğum kontrol yöntemini seçmek için mutlaka bir sağlık uzmanına danışmak gerekir. 

Doğum Kontrol Yöntemi Seçiminde Dikkat Edilmesi Gerekenler 

Her doğum kontrol yöntemi, farklı artı ve eksilere sahiptir. Hangi yöntemi seçeceğinize karar verirken, bireysel özelliklerinizi ve isteklerinizi göz önünde bulundurmanız gerekir. Sizin için doğru korunma yönteminin hangisi olduğu konusunda kafa karışıklığı yaşıyorsanız, aşağıdaki tavsiyelere dikkat edebilirsiniz: 

• Kullanım kolaylığı ve tercih: Herkesin kendine uygun bir doğum kontrol yöntemi bulması mümkündür. Bazı kişiler günlük hap kullanmayı, bazıları her seferinde kondom kullanmayı, bazıları da uzun vadeli korunma sağlayan yöntemleri seçebilir. Önemli olan, seçilen yöntemle rahat etmek ve aksatmadan uygulamaktır. 
• Sağlık durumu ve sigara alışkanlığı: Bazı doğum kontrol yöntemleri, içindeki hormonlar yüzünden sağlık problemleri olan kişiler için sakıncalı olabilir. Örneğin baş ağrısı, kan basıncı, meme kanseri gibi durumlarda hormonlu yöntemlerden uzak durulmalıdır. Sigara içen kişilerde de hormonlu yöntemler tehlikeli olabilir. 
• Gebelik Planı: Çocuk sahibi olmak istemeyen kişiler, kalıcı bir korunma yöntemi olan tüp bağlatmayı düşünebilir. Yakında çocuk sahibi olmak isteyen çiftler ise kısa süreli ve geri çevrilebilir yöntemleri tercih edebilir. Üreme yeteneğinin tamamen geri gelmesinin biraz zaman alabileceği akılda tutulmalıdır. 
• Maliyet: Doğum kontrol yöntemleri fiyat değişikliği gösterebilir. Örneğin kondom ve doğum kontrol hapı gibi yöntemler ucuzken; rahim içi araç veya tüp bağlatma gibi yöntemler daha yüksek fiyatlara sahiptir.  

Uygun korunma yöntemi seçerken bu faktörleri dikkate almalısınız. Doğum kontrol yöntemleri ile ilgili daha fazla bilgi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 

İstenmeyen Gebelik Halinde Kürtaj 

Doğum kontrol yöntemleri, düzgün uygulandığı takdirde yüksek oranda koruyuculuğa sahiptir. Ancak koruyuculuk oranı ne olursa olsun, bazı durumlarda istenmeyen gebelikler meydana gelebilir. Böyle bir durumda, kürtaj ile gebelik sona erdirilebilmektedir. 

Kürtaj, hamileliğin doktor müdahalesiyle sona erdirilmesidir. Türkiye’de yasal olarak 10 haftaya kadar yapılabilir. İstenmeyen gebeliklerin güvenli ve sağlıklı bir şekilde bitirilmesinin en iyi yolu, alanında uzman bir jinekolog ile sağlık kurallarına uygun olarak yapılan kürtajdır. 

Kürtaj işleminden önce, hamilelik durumunu kesinleştirmek için kan testi yapılması gerekmektedir. Bunun yanı sıra, jinekolojik muayene ve ultrason ile gebeliğin konumu ve süresi tespit edilmelidir. Kürtaj işlemi esnasında, vakumlu bir aletle gebelik dokuları rahimden çıkarılır. Kürtaj işlemi yaklaşık 5 dakika sürer ve yerel veya genel anestezi ile gerçekleştirilebilir. 

Kürtaj hakkında merak ettiklerinizi bize sorabilirsiniz.